Wśród osób zainteresowanych ogłoszeniem upadłości, często pojawia się wątpliwość, jakie przedmioty wchodzące w skład majątku upadłego objęte zostaną likwidacją (a zatem sprzedażą) stanowiącą nieodzowny element procedury upadłościowej. Wbrew pozorom, masa upadłości nie musi obejmować całego majątku dłużnika, o czym stanowi treść art. 63 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku – Prawo upadłościowe (p.u.).
- Mienie wyłączone spod egzekucji na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku – Kodeks postępowania cywilnego (k.p.c.)
Zgodnie z treścią art. 63 ust. 1 pkt 1 p.u., do masy upadłości nie wchodzi mienie, które jest wyłączone od egzekucji według przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego. W tym miejscu ustawodawca odsyła
do treści ww. ustawy, a dokładnie do art. 829-833 k.p.c., przy czym najbardziej doniosłe znaczenie ma art. 829 k.p.c., który stanowi że:
Nie podlegają egzekucji:
1) przedmioty urządzenia domowego niezbędne dla dłużnika i jego domowników, w szczególności lodówka, pralka, odkurzacz, piekarnik lub kuchenka mikrofalowa, płyta grzewcza służąca podgrzewaniu i przygotowywaniu posiłków, łóżka, stół i krzesła w liczbie niezbędnej dla dłużnika i jego domowników oraz
po jednym źródle oświetlenia na izbę, chyba że są to przedmioty, których wartość znacznie przekracza przeciętną wartość nowych przedmiotów danego rodzaju;
11) pościel, bielizna i ubranie codzienne, w liczbie niezbędnej dla dłużnika i jego domowników, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu;
2) zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny na okres jednego miesiąca;
3) jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika
i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny wraz z zapasem paszy
i ściółki do najbliższych zbiorów;
4) narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia,
z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych;
5) u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę – pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty, a u dłużnika nieotrzymującego stałej płacy lub u dłużnika, będącego osobą fizyczną wykonującą działalność gospodarczą – pieniądze niezbędne dla niego i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie;
6) przedmioty niezbędne do nauki, papiery osobiste, odznaczenia i przedmioty służące
do wykonywania praktyk religijnych oraz przedmioty codziennego użytku, które mogą być sprzedane tylko znacznie poniżej ich wartości, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową;
7) (uchylony);
8) produkty lecznicze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2022 r. poz. 2301 oraz z 2023 r. poz. 605 i 650) niezbędne
do funkcjonowania podmiotu leczniczego w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej przez okres trzech miesięcy;
81) niezbędne do funkcjonowania podmiotu leczniczego w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej wyroby medyczne, wyposażenie wyrobów medycznych, systemy i zestawy zabiegowe, w rozumieniu przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/745 z dnia 5 kwietnia 2017 r.
w sprawie wyrobów medycznych, zmiany dyrektywy 2001/83/WE, rozporządzenia (WE) nr 178/2002 i rozporządzenia (WE) nr 1223/2009 oraz uchylenia dyrektyw Rady 90/385/EWG i 93/42/EWG (Dz. Urz. UE L 117 z 05.05.2017, str. 1, z późn. zm.), oraz wyroby medyczne do diagnostyki in vitro i wyposażenie wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro, w rozumieniu przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/746 z dnia 5 kwietnia 2017 r.
w sprawie wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro oraz uchylenia dyrektywy 98/79/WE i decyzji Komisji 2010/227/UE (Dz. Urz. UE L 117 z 05.05.2017, str. 176, z późn. zm.);
9) przedmioty niezbędne ze względu na niepełnosprawność dłużnika lub członków jego rodziny.
Jak wynika więc z powyższego, ustawodawca co do zasady szczegółowo wskazał listę przedmiotów nie podlegających zajęciu w toku postępowania egzekucyjnego, a jednocześnie nie wchodzących \w skład masy upadłości. Wątpliwości budzić jednak może lista przedmiotów urządzenia domowego, gdyż zawarte w art. 829 pkt 1 k.p.c. wyliczenie z uwagi na użycie określenia
„w szczególności” ma charakter przykładowy. Przemawia za tym fakt,
iż w praktyce, sytuacje w których dokonano by zajęcia takich składników majątku dłużnika jak zmywarka, czy też telewizor, stanowią wyjątkową rzadkość. Wątpliwości interpretacyjne może również budzić kwestia przedmiotów niezbędnych ze względu na niepełnosprawność dłużnika lub członków jego rodziny. Niepełnosprawność rozumiana jest jako trwała lub okresowa niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy
(art. 2 pkt 10 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej
i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych), nie ulega przy tym wątpliwości, iż winna być ona stwierdzona orzeczeniem o niepełnosprawności (w przypadku osób do 16 roku życia) lub orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności. Wiadomym jest przy tym fakt, iż istnieją różne postacie niepełnosprawności, których istnienie wymagać będzie korzystania z różnych przedmiotów. O ile nie budzi wątpliwości fakt, iż nie podlega egzekucji (a zatem nie wchodzi również
w skład masy upadłości) wózek inwalidzki, czy też specjalistyczne łóżko dostosowane do potrzeb osoby niepełnosprawnej. Niemniej jednak, istnieją również przypadki w których za przedmiot niezbędny ze względu
na niepełnosprawność dłużnika lub członków jego rodziny będzie można uznać np. samochód (przykład: upadły jest ojcem niepełnosprawnego dziecka, które wymaga dowożenia na zajęcia rehabilitacyjne, a jednocześnie brak jest możliwości organizacji dojazdu za pośrednictwem np. komunikacji zbiorowej). Co jednak istotne, w takowej sytuacji niezbędnym może być złożenie stosownego wniosku w przedmiocie rozstrzygnięcia wątpliwości dotyczących przedmiotów upadłego mających wejść do masy upadłości, który rozstrzygany jest w toku postępowania upadłościowego przez sędziego-komisarza, lub wyznaczonego w tym celu sędziego.
2. Wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu
Zgodnie z treścią art. 63 ust. 1 pkt 2 p.u., do masy upadłości nie wchodzi również wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu. Aby ustalić kwotę wynagrodzenia która pozostanie do dyspozycji upadłego, należy odwołać się do treści art. 87-88 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy. Zgodnie z treścią ww. przepisów, wynagrodzenie za pracę może zostać zajęte (a przy tym wejść do masy upadłości) do wysokości połowy wynagrodzenia, jednak maksymalnie do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę (w przypadku świadczeń alimentacyjnych do wysokości trzech piątych wynagrodzenia, niezależnie od tego czy przekracza ono wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę). Dlatego też jeżeli upadły jest dłużnikiem alimentacyjnym, ciążące na nim zobowiązania alimentacyjne przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości będą zaspokajane z wynagrodzenia za pracę upadłego wchodzącego w skład masy upadłości. Jednocześnie należy podkreślić, iż podobne regulacje znajdują zastosowanie w odniesieniu do świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiących jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną (najczęściej ma to miejsce w przypadku umowy zlecenie).
3. Pozostałe składniki majątku niewchodzące do masy upadłości
Do masy upadłości nie wchodzą również następujące składniki majątku (zauważyć przy tym należy, iż wyłączenia te w praktyce mają marginalny charakter), tj.: kwota uzyskana z tytułu realizacji zastawu rejestrowego lub hipoteki, jeżeli upadły pełnił funkcję administratora zastawu lub hipoteki, części przypadającej zgodnie z umową powołującą administratora pozostałym wierzycielom oraz środki pieniężnego znajdujące się na rachunku będącym przedmiotem blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego w rozumieniu
art. 119zg pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa.
Ponadto ustawodawca w 2019 roku rozszerzył zakres wyłączeń z masy upadłości ustalając, że:
- jeżeli na utrzymaniu upadłego nie pozostają inne osoby, do masy upadłości nie wchodzi także część dochodu, która łącznie z dochodami wyłączonymi z masy upadłości odpowiada kwocie stanowiącej 150% kwoty określonej
w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (u.o.p.s.) – tj.1.164,00 złotych; - jeżeli na utrzymaniu upadłego pozostają inne osoby, do masy upadłości nie wchodzi także część dochodu upadłego, która łącznie z dochodami wyłączonymi z masy upadłości odpowiada iloczynowi liczby osób pozostających na utrzymaniu upadłego oraz upadłego i 150% kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 2 u.o.p.s. – tj. 900,00 złotych.
Jednocześnie należy wskazać, iż zgodnie z obowiązującymi przepisami, sędzia-komisarz lub wyznaczony sędzia na wniosek upadłego lub syndyka może w inny sposób określić część dochodu upadłego, która nie wchodzi do masy upadłości, biorąc pod uwagę szczególne potrzeby upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu (zwłaszcza te związane ze stanem zdrowia – np. wysokie wydatki związane z rehabilitacją upadłego lub członka jego rodziny).
